Propolis jest żywicowatą, lepką substancją produkowaną przez pszczoły, które łączą woskowatą wydzielinę z żywicą zebraną z roślin. Dzięki zawartości bioflawonoidów oraz ich roślinnych prekursorów propolis ma właściwości profilaktyczne i lecznicze.
Propolis, zwany również kitem pszczelim, według aktualnego stanu wiedzy, zawiera w swoim składzie około 300 składników.
Do najważniejszych składników należą bioflawonoidy, hydroksykwasy, estry aromatyczne, olejki eteryczne, terpeny, substancje lipidowe, witaminy, enzymy, aminokwasy, węglowodany, biopierwiastki oraz wosk pszczeli.
Do najbardziej znanych właściwości propolisu należy jego aktywność przeciwdrobnoustrojowa oraz przeciwbakteryjna. Dzięki obecności licznych bioflawonoidów, propolis chroni nasze komórki, tkanki, neurony i narządy przed skutkami stresu oksydacyjnego. Wykazuje działanie przeciwzapalne i immunostymulujące, a jego właściwości chemoprewencyjne przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych. Propolis posiada również aktywność cytostatyczną, co pozwala na hamowanie namnażania się komórek nowotworowych.
Wysoka aktywność przeciwbakteryjna w stosunku do bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, bakterii tlenowych i beztlenowych, polega na uszkodzeniu struktury ściany bakteryjnej i błony cytoplazmatycznej, by w końcu uszkodzić jej DNA. Drugim ważnym działaniem jest wspomaganie antybiotykoterapii, poprzez wzrost wrażliwości bakterii na różne antybiotyki przy jednoczesnym zastosowaniu w leczeniu antybiotyku oraz propolisu.
Jak pszczoły pozyskują propolis?
Propolis zbierany jest przez pszczoły z pączków liściowych topoli czarnej, brzozy, olchy. Dobrym źródłem są również pąki liściowe wierzb, wiązów, jesionów i dębów. Loty odbywają się zwykle w godzinach 10-15, kiedy temperatura jest najkorzystniejsza i substancje żywiczne są dostatecznie miękkie. Po uformowaniu grudki propolisu i jej zwilżeniu, pszczoła przenosi ją na trzecie obnóże do koszyczka transportowego. Postępowanie jest podobne do zbioru pyłku kwiatowego. Po uformowaniu obnóża, które trwa zwykle około 20 minut, pszczoła wraca do ula i przekazuje propolis pszczołom ulowym. Posłuży on do wzmocnienia konstrukcji ula, a także znajdzie zastosowanie w "pszczelej apteczce". Propolis odznacza się silnymi właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi, dzięki czemu służy pszczołom do utrzymywania odpowiednich warunków higienicznych w gnieździe. Pszczoły pozyskanym propolisem pokrywają całe wnętrze ula, ścianki, beleczki ramek, a także nanoszą go na wnętrze komórek plastra, w którym będą wychowywane kolejne pokolenia pszczół.
Pszczelarze zeskrobują propolis z różnych powierzchni ula lub stosują „poławiacze” propolisu różnej konstrukcji. Po pozyskaniu i oczyszczeniu, propolis jest przechowywany w szczelnych pojemnikach bez dostępu światła, by następnie można było je przetworzony na produkty, które mogą być zastosowane w terapii.